Transformatie van leiderschap is eenrichtingsverkeer: als je bewustzijn eenmaal is verruimd, kan het niet meer terug. Maar om te komen tot een verruimd bewustzijn, is een open leerhouding voorwaarde. Vanuit de filosofie van Theory U van Otto Scharmer worden er voorwaarden genoemd voor transformatie: open mind (nieuwsgierig zijn en bereid te onderzoeken), open hart (bereidheid je te laten raken) en open wil (het lef om dingen anders te doen).
Er zijn drie belemmeringen of innerlijke stemmen die deze transformatie blokkeren en deze stemmen komen veelvuldig voor. De drie stemmen belemmeren zowel de fasen aan de linkerkant (ook wel het afdalen in de U genoemd) als aan de rechterkant (weer omhoog in de U). Deze belemmeringen zijn een signaal dat we niet of onvoldoende open staan voor transformatie.
Stem van het oordeel (voice of judgement)
Onze oordelen belemmeren ons om werkelijk waar te nemen wat er is en goed te luisteren naar anderen. Oordelen kleuren de werkelijkheid. Vanuit oordelen ga je op zoek naar een bevestiging daarvan: naar hetgeen je verwacht te zien en te horen. Oordelen staan een echte verbinding met anderen of met de realiteit in de weg. Ze houden ons gevangen in onze eigen ideeën en aannames. Vaak zijn ze gestoeld op oude opvattingen (vanuit opvoeding of eerdere ervaringen) en op het interpreteren vanuit oude denkbeelden (mentale modellen). Daarmee staan oordelen meer in verbinding met het verleden dan met het hier en nu. Dit wordt in Theory U ook wel downloaden genoemd.
Cynische stem (voice of cynism)
Cynisme wil tegenwerpen en negatieve voorspellingen doen. Het gaat uit van onmogelijkheden en blokkades. Cynisme belemmert om nieuwe ideeën te horen en nieuwe dingen uit te proberen. Cynisme is gestoeld op oude ervaringen en emoties vanuit het verleden. Cynisme heeft weinig meer van doen met hier en nu. Het ondermijnt het vertrouwen en het geloof in de mogelijkheid tot werkelijke vernieuwing. Het is vaak tot stand gekomen door een combinatie van onmacht en betrokkenheid en het gevoel voor langere tijd niet gehoord of gezien te zijn.
Stem van de angst (voice of fear)
Angst is de meest basale emotie. Angst behoedt je voor fouten en fatale handelingen. Het is gericht op overleven. Maar daarmee belemmert angst je ook om open te staan voor verandering. Angst ontstaat vaak vanuit faalervaringen of bij de mogelijkheid om iets of iemand te verliezen. Bijvoorbeeld voor het verliezen van controle, het bekende, liefde of zelfs het leven. Met angst wordt het onmogelijk om het vertrouwde los te laten, het niet te weten en je over te geven. Het overwinnen van deze angst is ten diepste het overwinnen van de angst voor de dood. Want als je die angst los kunt laten, is er vertrouwen in de mogelijkheden van het leven (en daar voorbij). Je hebt immers niets te verliezen.
Angst is met name belemmerend in de fase van ‘Presencing’. Zowel bij loslaten als bij nieuwe inzichten toelaten speelt angst een rol. Angst vraagt om controle en controle creëert meestal meer van hetzelfde.
Trage vragen:
- Waar herken jij de stem van het oordeel, cynische stem en stem van de angst?
- Waar herken je dat dit jouw leren en ontwikkelen blokkeert?
- Wat heb je nodig om nieuwsgierig te zijn en bereid te zijn tot onderzoek?
- Wat is nodig om jou te laten raken?
- Wat heb je nodig voor lef om nieuwe dingen te doen?
- Wanneer heb je voor het laatst iets voor het eerst gedaan?
Theory U is ontwikkeld door Otto Scharmer. Zijn gedachtengoed én dat van Ken Wilber (Integrale visie), Alan Seale (Transformational Presence), en Frederic Laloux (Teal organisaties) gebruiken we in het leiderschapsprogramma Power of Presence.
