Om kunnen gaan met spanning, ongemak en onzekerheid, is meer dan ooit nodig in onze complexe wereld waar alles tegelijk lijkt te veranderen. Complexe vraagstukken laten zich niet fixen met ratio en analytisch vermogen alleen.
Het vraagt om vanuit meerdere perspectieven te kijken en collectieve intelligentie te kijken en nieuwe manieren uit te proberen en hiervan te leren. Zonder dat je zeker weet van tevoren of iets wel of niet werkt. Om snel genoeg in te spelen op nieuwe complexe uitdagingen, is toelaten van ‘niet weten’ en onzekerheid nodig. Dit vraagt om zelfbewustzijn en persoonlijk leiderschap, want vanuit onbewust zijn, vermijden we spanning en ongemak het liefst. We zijn als mens nu eenmaal vooral op zoek naar fijn en vermijden pijn het liefst.
Emotionele maturiteit als fundament binnen persoonlijk leiderschap
Persoonlijk leiderschap is het vermogen om bewust richting te geven aan je eigen denken, voelen en handelen, in lijn met je waarden, drijfveren en de context waarin je leeft en werkt. Dat je verantwoordelijkheid neemt voor wie je bent, wat je doet en hoe je bijdraagt aan het grotere geheel. Een fundamenteel vermogen binnen persoonlijk leiderschap is emotionele maturiteit. Dit is meer dan een losse competentie of vaardigheid, omdat het diep doorwerkt in hoe iemand met zichzelf, anderen en situaties omgaat.
Omgaan met onzekerheid, spanning en ongemak bepaalt voor een groot deel of je in staat bent je aan te passen aan nieuwe ontwikkelingen en uitdagingen. Dit vraagt emotionele maturiteit: het vermogen om bewust, verantwoord en veerkrachtig om te gaan met je eigen emoties en die van anderen. Je kent jezelf goed, neemt verantwoordelijkheid voor je gedrag, gaat constructief om met spanningen en bent in staat om persoonlijke belangen af te stemmen op het grotere geheel.
Emotioneel onvolwassen gedrag herkennen
In organisaties komt emotionele onvolwassenheid opvallend veel voor. Mensen met emotioneel onvolwassen gedrag bekijken de wereld vooral vanuit hun eigen beleving en referentiekader, vergelijkbaar met jonge kinderen die hun eigen wensen en behoeften centraal stellen. Deze egocentrische manier van reageren kan het resultaat zijn van diepgewortelde, aangeleerde patronen om je staande te houden. Hierdoor hebben ze moeite met inlevingsvermogen, vermijden ze emotionele nabijheid en kunnen ze prikkelbaar of aanvallend zijn als iets hen raakt. Ze leggen de verantwoordelijkheid vaak buiten zichzelf en impulsief in plaats vanuit bewustzijn. Dit zorgt ervoor dat een dieper contact of duurzame verbondenheid vaak lastig blijkt.
Je herkent het aan hoe mensen omgaan met tegenslag en onverwachtse gebeurtenissen in de samenwerking. Ze raken snel geïrriteerd, wijzen naar anderen als iets misloopt en tonen weinig oprechte belangstelling voor de beleving van een ander. Ze luisteren vaak maar oppervlakkig en nemen niet meteen verantwoordelijkheid voor eigen fouten of effecten van eigen gedrag. Of je ziet collega’s die spanningen uit de weg gaan door ze te negeren, tevermijden, weg te lachen of bagatelliseren.
Emotionele onvolwassenheid kom je in alle lagen in de organisatie tegen, ook bij leidinggevenden, in de directie of Raad van Bestuur. Je merkt het aan de focus op de inhoud van het werk en minder aandacht voor de relaties, het proces van communicatie, samenwerking en wat er speelt in de onderstroom. Want juist leiding geven aan de onderstroom vraagt dat je om kunt gaan met gedoe, emoties en subjectieve beleving van mensen. Naast om kunnen gaan met complexiteit is dit een andere belangrijke reden waarom emotionele maturiteit zo’n belangrijke kernvaardigheid is.
Geen psychische stoornis
Volgens psycholoog Lindsay Gibson (Boom, 2024) is emotionele onvolwassenheid geen psychische stoornis. Het is vooral een gevolg van de persoonlijkheid die vooral tot uiting komt als er spanning, onzekerheid, druk of ongemak is. Tijdens onze kinderjaren ontwikkelen we een persoonlijkheid. We ontwikkelen een identiteit: wie of wat we wel en niet willen zijn. Onderdeel van de persoonlijkheid is dat we mechanismen ontwikkelen om ons te beschermen tegen kwetsbaarheid en “negatieve” emoties. In mijn boek Organisatie-acupunctuur: insteken voor een wendbare en lerende organisatie (link) ga ik dieper in op deze patronen in mensen en tussen mensen in teams en organisatiecultuur.
Tips om je emotionele maturiteit te vergroten
Wil jij ook jouw emotionele maturiteit vergroten? Neem dan deze tips alvast ter harte:
1. Oefen zelfobservatie in lastige momenten
Sta stil bij wat je voelt, denkt en doet als je geraakt wordt. Welke neiging heb je? Vluchten, vechten, bevriezen? Welke patronen herken je van jezelf? Pleasen? Vermijden? Niet om het te veroordelen, maar om er bewust van te zijn. Dan ontstaat er een keuze. Bewustzijn is de eerste stap om van geautomatiseerd gedrag (react) naar verantwoordelijkheid te komen voor waar je gedrag effectief en minder effectief is (respond).
2. Vertraag voor je reageert
Gun jezelf een pauze tussen trigger en reactie. Tel tot tien, adem diep of stel een vraag in plaats van direct te antwoorden. Dit helpt om vanuit volwassenheid te reageren in plaats vanuit impuls of reflex.
3. Neem verantwoordelijkheid voor je aandeel
Vraag jezelf regelmatig af: wat is mijn rol in dit patroon of deze situatie? Waar sta ik zelf op de foto in deze situatie? Niet als schuldvraag, maar als oefening in eigenaarschap. Emotioneel volwassen mensen wijzen minder en reflecteren meer.
4. Leer omgaan met ongemak en onzekerheid
Wees bereid om spanning, twijfel of niet-weten te verdragen zonder direct een oplossing te zoeken. Emotionele maturiteit groeit juist in die momenten van frictie of kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid is menselijk en onmisbaar om je staande te houden in complexe omstandigheden. Laat kwetsbaarheid toe in het moment. Pas als kwetsbaarheid en onzekerheid er mogen zijn, kun je ermee omgaan!
5. Ontwikkel empathie voor jezelf en de ander
Kijk met liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf. Oordeel niet, wees mild. Laat kwetsbaarheid er zijn als het zo voelt. Het IS dan kwetsbaar, spannend of ongemakkelijk en hoeft niet weg. Sta ook de empathie naar de ander toe. Probeer de ander echt te begrijpen, zonder jouw eigen grenzen te negeren. Dat vraagt zowel inlevingsvermogen als stevigheid: een open hart en een duidelijk standpunt.
6. Vraag actief om feedback en ontvang die met openheid
Laat anderen spiegelen hoe je overkomt, zonder meteen in de verdediging te schieten. Emotionele maturiteit blijkt uit je vermogen om feedback te verwerken als voeding voor je groei.
7. Onderzoek je patronen met nieuwsgierigheid, niet met oordeel
Waarom triggert iets je zo sterk? Welk oud verhaal of welke behoefte ligt eronder? Door jezelf met compassie te onderzoeken, ontwikkel je diepgang en innerlijke stevigheid.
Wil jij je emotionele maturiteit versterken? Dan is het leiderschapsprogramma Power of Presence wat voor jou. Kijk hier voor meer informatie.
