80% van effectief leiderschap wordt bepaald door emotionele intelligentie
Sinds Daniel Goleman in 1995 het begrip emotionele intelligentie introduceerde in zijn gelijknamige boek, is het begrip – en daarmee de afkorting EQ – wereldwijd bekend. Zijn onderzoek toonde aan dat 80% van succesvol leiderschap wordt bepaald door EQ in plaats van IQ wat lange tijd was aangenomen. In een toekomst die in een steeds hoger tempo verandert en steeds complexer wordt, wordt emotionele intelligentie in ons leiderschap steeds crucialer. Emotioneel intelligente leiders zijn in staat tot het creëren van vitale en gezonde organisaties waarin informatie wordt gedeeld, waarin vertrouwen heerst, waarin mensen gezonde risico’s durven nemen en waarin relevante feedback groepsleren mogelijk maakt. Emotionele intelligentie is hierbij een sleutelcompetentie voor wendbaar leiderschap.
Emotionele schraalheid
Wendbaar leiderschap is de Nederlandse vertaling van het populaire ‘agile’ leiderschap. Als wendbaar leider ben je in staat snel, flexibel en adequaat in te spelen en je aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Wendbaar leiderschap staat of valt met je vermogen tot emotionele intelligentie of emotionele maturiteit, maar helaas is er in veel van onze organisaties sprake van emotionele schraalheid: een beperkt vermogen om adequaat met gevoelens en emoties om te gaan.
Onze persoonlijkheid als bescherming van onze kwetsbaarheid
Een van de functies van ons ego of persoonlijkheid is om ons te beschermen tegen afwijzing en kwetsbaarheid. We ontwikkelen in onze persoonlijkheid allerlei controlemechanismen en gewoontepatronen om te voorkomen dat onze kwetsbaarheid in het openbaar zichtbaar is met als hoofdcategorieën vechten, vluchten of verlammen. Denk hierbij aan rationaliseren en weglachen. Helaas zijn we dan uit verbinding met ons zelf en met anderen omdat we ons verzetten tegen dat wat er op dat moment is. We gaan uit verbinding omdat we niet met emoties om kunnen gaan en omdat de omgeving niet veilig genoeg is om kwetsbaar te kunnen zijn.
Emotionele competenties
- Emotioneel zelfbewustzijn: het registeren en herkennen van je gevoelens en emoties.
- Zelfexpressie: de mate waarin je in staat je gevoelens en emoties te uiten.
- Zelfmanagement: de mate waarin je in staat bent tot zelfbeheersing.
- Empathie: invoelen en aanvoelen van gevoelens en emoties bij anderen.
- Sociale vaardigheden zoals creatief en innovatief vermogen, conflictoplossing, beïnvloeden, onderhandelen, samenwerken en verbindende communicatie en dus effectief leiderschap. Eigenlijk alle samenwerkvaardigheden veronderstellen het vermogen tot emotionele intelligentie.
EQ is hiermee een van de energiebronnen uit ons potentieel als vitaal mens naast IQ (mentale vitaliteit), FQ (fysieke vitaliteit) en SQ (zingeving).
Ontwikkelen van emotionele intelligentie geen makkelijke opgave
Het ontwikkelen van emotionele intelligentie is niet eenvoudig om meerdere redenen:
- We ontwikkelen de basis van onze emotionele intelligentie in onze vroege kinderjaren door het voorbeeld te volgen van onze ouders en andere belangrijke opvoeders in onze sociale omgeving. De mate waarin we het omgaan met emoties en gevoelens voorgeleefd hebben gekregen, ijlt vaak lange tijd in het hier en nu. Trage vraag: hoe heb jij vroeger met emoties en conflicten om leren gaan en in welke mate ijlt dit na in het hier en nu?
- Het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden kost tijd. De taal van gevoelens en emoties is een volledig andere dan die van de ratio en analyse. Deze woordenschat ontwikkelen en congruent in lijn kunnen brengen met wat er gebeurt in je hoofd, hart en buik, is een ware kunde te noemen. Trage vraag: welke personen in jouw omgeving ken jij met een hoge emotionele volwassenheid? Wat kenmerkt deze personen?
- Doordat we met behulp van onze persoonlijkheid een professioneel zelf of imago ontwikkelen (hoe we denken dat anderen ons zo willen zien) in interactie met de bestaande organisatiecultuur, ontstaan er allerlei impliciete aannames en verborgen overtuigingen over emoties en gevoelens. Zo wordt het tonen van emoties soms gelabeld als emotioneel labiel en het komt vaak niet voor in de selectieprofielen als je hogerop wilt in een organisatie. Trage vragen: wat geloof jij over het tonen van gevoelens en emoties in werksituaties? Wat zijn de centrale overtuigingen over het tonen van gevoelens en emoties bij het hoogste management in jouw organisatie?
- Voor het tonen van emoties is een emotioneel veilig klimaat cruciaal. Dit emotioneel veilige klimaat houdt het volledige vertrouwen in dat je alles kunt zeggen wat in het team- of bedrijfsbelang is en dat het tonen van emoties wordt gewaardeerd en gestimuleerd in plaats van wordt afgekeurd, weggelachen of negatief wordt beoordeeld. En hierbij is de bekende uitspraak eens te meer van toepassing: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Trage vraag: hoe ervaar jij het emotioneel veilige klimaat in jouw team en organisatie? Wat is ervoor nodig om dit te versterken?
Emotionele veiligheid
Het is zaak dat we zoveel mogelijk creativiteit en potentieel van onze mensen benutten voor de complexe vraagstukken van deze moderne tijd en toekomst. De taak van de leiding is het scheppen van een veilige omgeving waarin mensen aan zelfonderzoek durven doen. Helaas is angst de grootste onderdrukker van menselijk potentieel. Als de veiligheid ontbreekt, doen mensen aan zelfverdediging in plaats van zelfonderzoek. Het is dus topprioriteit om een emotioneel veilige omgeving te creëren waarin medewerkers zich uitspreken, volledig zichzelf kunnen zijn en hun verbeelding durven gebruiken. Dit vraagt om management- en leiderschapsinnovatie: een volledig andere manier van organiseren waarin de rol van management en leiders totaal anders wordt ingevuld, te beginnen met emotioneel intelligent leiderschap.
Breng mindfulness naar organisaties
Hoe ontwikkel je een emotioneel veilige omgeving waarin de emotionele intelligentie van mensen een rijke voedingsbodem heeft? Een van de inspiratiebronnen voor mij is Rasmus Hougaard met zijn boek “The mind of the leader”, in het Nederlands in 2018 vertaald naar “Hoe leiders denken; hoe je jezelf, je team en je organisatie naar uitzonderlijke resultaten leidt”. Hij pleit hierbij om mindfulness, onbaatzuchtigheid en compassie naar organisaties te brengen. Hij vat dit samen als MSC leiderschap:
- Mindfulness: aandachtig zijn, in het hier en nu zijn met een kalme, gerichte en heldere geest. Het heeft een positieve invloed op onze geestelijke en lichamelijke gesteldheid en op onze professionele prestatie. Als we mindful zijn, zijn we in staat om weerstand te bieden aan onze natuurlijke neiging om af te dwalen. We zijn ons bewust van onze gedachten als deze opkomen en beoordelen veel beter waarop we ons moeten richten en wat we moeten loslaten. Eén seconde kan het verschil zijn tussen een goede en slechte beslissing.
- Selflessness (onbaatzuchtigheid) is een combinatie van zelfverzekerdheid en een bepaalde nederigheid om anderen van dienst te zijn.
- Compassie is een kwaliteit die inhoudt dat je het beste met anderen voor hebt. Je wilt anderen tot dienst zijn, je kunt je in anderen verplaatsen en hen daardoor beter ondersteunen. Het gaat verder dan empathisch zijn.
Dit MSC leiderschap draagt bij aan het creëren van een klimaat van aandacht, ontspanning en verbinding waarin gevoelens en emoties benut kunnen worden als kwaliteiten en bron van creativiteit en potentieel. Vanuit ontspanning registreer je gevoelens en emoties makkelijker, wat de eerste stap is op weg naar emotioneel intelligent leiderschap.
In het leiderschapsprogramma Power of Presence verdiepen wij het bewustzijn op onze persoonlijkheid met haar controlemechanismen en gewoontepatronen. Het doorzien van onze persoonlijkheid en deze overstijgen is een belangrijke randvoorwaarde om de emotionele intelligentie die vaak verborgen zit achter ons professionele masker weer te ontsluiten en verder te ontwikkelen naar het gewenste maturiteitsniveau. Meer weten over of de Power of Presence jou kan helpen bij je next level leiderschap? Bekijk het programma.
