Aanspreken, uitspreken, directe en constructieve feedback en confrontatiekunde zijn de teamvaardigheden die over het algemeen het minst goed zijn ontwikkeld. Deze teamvaardigheden vragen om te gaan met emoties, spanning en ongemak en hierbij hebben we een menselijke neiging om dit te vermijden.
“Het grootste probleem van de wereld is dat mensen zichzelf als machteloos ervaren”
– Lao-Tze
Emotionele gijzeling
Als we spanning en ongemak uit de weg gaan, blijft het bestaan en wordt het steeds groter. What you resist, persists. We kunnen dan gegijzeld worden door deze onuitgesproken emoties en spanning. Het gevoel gegijzeld te zijn komt vooral voor in interpersoonlijke relaties, wanneer macht, gezag of positie gebruikt worden of onnodig gevreesd. De persoon die het gezag heeft kan er misbruik van maken, terwijl degene die onder het gezag staat er onnodig bang voor kan zijn. Innerlijke dialoog, gecombineerd met de wijze waarop we omgaan met onze emoties, bepaalt of we ons laten gijzelen of niet.
Aangeleerde hulpeloosheid
George Kohlrieser heeft met zijn boek Laat je niet gijzelen in 2016 een bestseller geschreven over leiderschap, verbinding, dialoog en werkelijke verandering. In het verleden was hij gijzelingsonderhandelaar en hij toont parallellen aan tussen mensen die fysiek gegijzeld zijn en zich emotioneel of mentaal laten gijzelen. Gijzelen in de figuurlijke zin van het woord dus.
Elke keer dat je gevangen, machteloos of hulpeloos voelt door anderen, door omstandigheden of door je eigen emoties, ben je in feite een gegijzelde. De metafoor van het gegijzeld zijn in een krachtige manier om gedrag te begrijpen. Een gijzelaar is iemand die wordt gemanipuleerd door de eisen van een ander. De gijzelaarsmentaliteit zorgt ervoor dat de mens een negatief gevoel krijgt: hij voelt zich verstrikt, machteloos, afgesloten en niet in staat om invloed uit te oefenen en te overtuigen. Iemand die zich gijzelaar voelt, heeft de kans om een houding van aangeleerde hulpeloosheid aan te nemen; het gevoel geen controle te hebben over een stresssituatie.
Verbinding als tegengif
Persoonlijk leiderschap verhoogt de kans dat we ons nooit zullen laten gijzelen door onszelf of door iemand anders. Verbinding is het tegengif voor het gijzelaarsdilemma: eerst in contact zijn met onze eigen gevoelens, emoties en behoeften en van daaruit verbinden met de ander. Het gaat om het vormen van een relatie waarbij we begrip op kunnen brengen voor wat de ander nodig heeft of wil. De mate van emotionele betrokkenheid leidt tot een gevoel van welzijn en plezier in het onderlinge samenwerken. Pas als er verbinding is, kunnen mensen ideeën uiten, zich veilig voelen en conflicten oplossen, zelfs wanneer er diepe verschillen bestaan in mening, belang of referentiekader.
Dialoog
Communicatie vanuit verbinding komt samen in het vermogen tot het voeren van een dialoog. Dialoog is een cruciale vaardigheid in teams, ook bij spanning en ongemak, conflictsituaties en meningsverschillen. Het is dé vaardigheid die nodig is om emotionele gijzeling te voorkomen.
De oorsprong van het woord dialoog komt uit het Grieks: ‘dia’ betekent ‘door’ en ‘logos’ betekent ‘vorm of woord’. Een dialoog is twee mensen die woorden uitwisselen. Dialoog gaat over een gedeelde zoektocht, een manier van denken en reflecteren. De focus ligt op het begrijpen van de ander en niet alleen maar op zijn of haar begrip van ons. Dialoog is een uitwisseling waarin mensen samen denken en iets nieuws ontdekken. Het is de zoektocht naar een hogere waarheid. De diepte van de dialoog brengt de gesprekspartners naar een ander niveau, waardoor ze tot een dieper begrip van elkaar komen.
Om een echte dialoog met iemand te kunnen voeren, is een manier van denken nodig die gericht is op ontdekking. In een dialoog willen we in verbinding blijven met de persoon met wie we praten. Echte dialoog vraagt om het stellen van vragen en het delen van twijfels.
De dialoog is een krachtige combinatie van luisteren en praten. Het is de vaardigheid bij uitstek om tot nieuwe ideeën te komen, conflicten en meningsverschillen op te lossen. Het belangrijkste kenmerk van een dialoog is dat er wederzijdse beïnvloeding ontstaat op basis van gelijkwaardigheid en de bereidheid de ander te raken en zelf geraakt te worden. Wanneer je in dialoog bent, is de verbinding sterk. Wanneer de dialoog wordt geblokkeerd, wordt de verbinding beperkt of verbroken.
Richtlijnen voor een effectieve dialoog
George Kohlrieser heeft in onderzoek echter aangetoond dat 70% van de communicatie in organisaties wordt gevuld met zaken die de dialoog blokkeren. Dit kun je vertalen naar do’s en don’ts van een effectieve dialoog.
Hierbij de richtlijnen voor een effectieve dialoog: do’s
- Wees aanwezig met volle aandacht – gebruik je lichaam, emoties, intellect en ziel om te communiceren. Alleen in verbinding is wederzijdse beïnvloeding mogelijk. Zorg dat je in het hier en nu aanwezig bent.
- Spreek voor jezelf – praat vanuit de ik-positie; vermijd ‘je’ of ‘men’.
- Sluit aan op de ander – vat samen en ‘ja en’. Stel je oordeel uit.
- Open je hart – stel open en onderzoekende vragen. Laat je raken en wees bereid om geraakt te worden.
- Luister actief en empathisch – om de ander werkelijk te begrijpen.
- Wees kort – wees helder en precies. Praat in maximaal vier zinnen.
- Ben duidelijk – zorg dat je bijdrage concreet en makkelijk is om naar te luisteren.
- Wees relevant – zorg dat je bijdrage passend is en iets toevoegt.
- Zorg voor congruentie – de interne en externe dialoog komen overeen.
Zaken die een effectieve dialoog blokkeren:
- Passiviteit – iemand trekt zich terug of niet reageert op wat er gebeurt; luisteren om te reageren.
- Iemand niet serieus nemen – zonder respect, overdreven, kleineren.
- Herdefiniëring het veranderen van de focus om iets te vermijden wat ongemakkelijk of emotioneel is.
- Overdetaillering – teveel informatie waardoor het punt verloren gaat.
- Eigen referentiekader – jouw mening of standpunt aan anderen opdringen.
- ‘Ja maar’ – zorgt voor afstand.
- Abstraheren – veranderen of afdrijven van het onderwerp waardoor focus verloren gaat.
- Te rationeel zijn – te analytisch of simplistisch, zonder warmte, emotie of verbinding.
- Te emotioneel zijn – irrationeel waardoor helder denken niet mogelijk is.
- Te veel generaliseren – overdrijven en algemeen in plaats van specifiek.
- Gebrek aan directheid – het vermijden van onderwerp of probleem.
- Gebrek aan eerlijkheid – moeite om jezelf open te stellen naar elkaar.
Als je deze richtlijnen leest, herken je vast en zeker meteen elementen in de dagelijkse communicatie met mensen op je werk of thuis. En welke richtlijnen zijn op jouzelf van toepassing? Met welk gedrag draag jij vaak bij aan een effectieve dialoog? En met welk gedrag blokkeer jij wel eens een effectieve dialoog?
In het leiderschapsprogramma Power of Presence staan we stil bij de grondhouding die voorwaarde is voor het vermogen tot het voeren van een effectieve dialoog. Interesse? Lees meer over het programma.
