Er bestaan verschillende zienswijzen over het pad van persoonlijkheidsontwikkeling. De grote overeenkomst is dat alle stromingen uitgaan van het ont-wikkelen (uit de wikkels halen) van de geconditioneerde persoonlijkheid. Over de manier waarop dit proces zich voltrekt, bestaan verschillende ideeën over. Hieronder een korte beschrijving van een Westerse en Oosterse benadering.
Westerse benadering (doen)
In de vaak Westers georiënteerde ontwikkelpaden gaat men uit dat je bevrijden van gedachtenpatronen, intense gevoelens en emoties veel werk en moeite kost. Ook diep verstandelijk inzicht is hierbij een voorwaarde. Deze richtingen baseren zich op de principes van inzicht in gedrag, veranderen van gedrag en zuiveren van de geest en hierdoor transformeert onze zienswijze. Ook zie ik hier vaak de benadering via de 4 stappen van onbewust- onbekwaam naar bewust-onbekwaam en via bewust-bekwaam naar onbewust bekwaam.
Door het versterken van het bewustzijn dat bepaald gedrag, denken, voelen en handelen niet meer functioneel is of effecten creëert die iemand niet meer wil, ontstaat de behoefte om het gedrags- of gedachtenpatroon te veranderen. Je kunt hierbij denken aan iemand die zijn hele leven anderen heeft gepleased en zich nu bewust is geworden dat hij of zij hierdoor zichzelf heeft weggecijferd en al zijn of haar verlangens heeft onderdrukt met alle effecten van dien.
Deze persoon gaat na de bewustwording hiervan bewust oefenen met nieuw gedrag en meer voor zichzelf kiezen. Dat voelt in het begin heel oncomfortabel, want het lichaam, denken en voelen is gewend aan het (oude) patroon van pleasen. Hierdoor ontstaat in het begin spanning in het lichaam bij het bewust oefenen met dit nieuwe gedrag. Deze spanning (vaak in de vorm van angst) kan ervoor zorgen dat de persoon dit gedrag toch niet “volhoudt” en terugvalt in het oude gedrag omdat dit zo vertrouwd voelt. Doorzettingsvermogen, discipline, blijven oefenen en vooral bewustzijn kunnen ervoor zorgen dat het patroon draait.
Oosterse benadering (niet doen)
Vanuit de meer Oosterse non-duale benadering wordt het pad naar bevrijding van gedachten, gevoelens en heftige emoties benaderd door een hele andere zienswijze. Hier wordt “gewerkt” met helemaal niet doen en alles gewoon laten zijn wat er op dat moment is. Niet gaan analyseren, niet gaan interveniëren en niet gaan handelen, maar gewoon verblijven in de staat van puur bewustzijn. Toe-laten (je laat gedachten, gevoelens en emoties volledig toe en je laat het; je doet er niets mee) is een houding die dit ondersteunt.
Ons bewustzijn is als gevolg van onze persoonlijke ontwikkeling geconditioneerd. Goed of fout, te dun te dik, groot of klein, mooi of lelijk: één en al tegenstellingen. We hebben de wereld in tweeën gedeeld (dualiteit). We willen graag bepaalde gedachten, gevoelens en emoties ervaren en anderen liever niet. In de kern gaat het erom dat de geest iets wil hebben (fijne gedachten, gevoelens, emoties) of ergens van af wil (vervelende gedachten en gevoelens). We grijpen naar wat we willen hebben (of willen vasthouden) en duwen weg wat we niet willen. Als we ons anders voelen dat dat we willen of dat dingen anders gaan dan dat wij willen, dan lijden we.
Vanuit niet doen, de open houding, aanvaard je alles wat er zich op dat moment aan, of in, jou voordoet. Je pakt geen gedachten, gevoel of waarneming vast en je gaat ook niet analyseren of er over nadenken; je laat je geest met rust. De bevrijding treedt dan op als gevolg van de ver-een-zelviging (de staat van één; non duaal) met het bewustzijn zelf. Er is op dat moment alleen maar bewustzijn en geen “ikje” die iets ander wil dan dat er is.
Dualiteit
Bovengenoemde vereenzelviging is vaak in tegenstelling van hoe wij het als mens ervaren of wat er in ons speelt. Wij ervaren veel vaker de positie van twee-heid (dualiteit) in ons.
Tweeheid ontstaat op het moment dat het ik iets ander wil dan dat er is. Bijvoorbeeld het ik wil zich goed voelen, maar het voelt zich belabberd. Dan zijn er twee staten in de persoon aanwezig: het verlangen naar goed voelen en de daadwerkelijke staat van belabberd voelen. Deze twee staten verschillen enorm ten opzichte van elkaar. Zie en voel hier het innerlijk gevecht. Dit gevecht komt niet alleen voor bij innerlijke staten, maar ook op dat wij situaties of omstandigheden willen veranderen. Op een regenachtige dag willen we zon; ook hier is de tweeheid aanwezig. Wij willen de situatie veranderen en aanvaarden niet de werkelijkheid zoals deze op dat moment is. Dit veroorzaakt een bepaalde mate van lijden.
Vaak hoor ik mensen zeggen dat ze dingen moeten loslaten. Meestal gaat het dan om een denkwijze, gedrag of manier van handelen of reageren die ze niet meer willen. Wij leren mensen meer om dingen juist niet vast te pakken, want als je niet vastpakt hoef je ook niets los te laten.
In het leiderschapsprogramma Power of Presence leren wij de deelnemers om vanuit zowel de Westerse als de Oosterse zienswijze zich te ontwikkelen en om te gaan met de werkelijkheid van iedere dag.
