Zichtbaar en tastbaar
De bovenstroom gaat over datgene wat gezegd wordt, wat zichtbaar en tastbaar is: verbale communicatie, gedrag, formele structuur, werkwijze, systemen. De bovenstroom kun je zien en horen. Ook het denken, de ratio met feiten en analyses, kun je rekenen tot de bovenstroom. In de praktijk is veel aandacht gericht op de bovenstroom: op de taak, de inhoud, de doelstellingen en resultaten die gerealiseerd moeten worden.
Onzichtbaar en non-verbaal
De onderstroom gaat over het proces. Binnen het proces vallen veel aspecten. Denk hierbij aan rolhelderheid en het psychologisch contract: de verwachtingen en impliciete afspraken die we hebben over de onderlinge relatie. De onderstroom gaat over de innerlijke verbindingen die je hebt met je werk, je collega’s en de organisatie. De onderstroom wordt gevormd door de verborgen, onderlinge verbindingen in een organisatie, team of project. De informatie uit de onderstroom komt voort uit hoe we onderling verbonden zijn. Het gaat over relaties, emoties, gevoelens en over cultuur en informele structuur.
De onderstroom is onzichtbaar. De onderstroom gaat over datgene wat niet gezegd wordt, over non-verbale communicatie en niet tastbaar is. De onderstroom kun je vooral voelen. Je lichaam met haar fysieke sensaties, is hierbij je hulpmiddel om de onderstroom te kunnen registeren. Dat vraagt erom dat je aandacht in het hier en nu is, want je lichaam reageert op het hier en nu.
Energie
Elk individu is hierbij onderdeel van een groter geheel. In dit grotere geheel gaat het ook over de energie van het systeem of het veld. Deze systemische energie geeft informatie over ordening, plek in organisatie en de balans tussen geven en nemen waar ook de historische context een belangrijke rol speelt. Waar je voelt dat je bij hoort, waar je onderdeel van bent; als de balans tussen geven en nemen oké is, voel je je gewaardeerd wat energie geeft.
Via informele contacten en je lichaamsbewustzijn krijg je informatie uit de onderstroom. Dat betekent dat de onderstroom vooral beroep doet op je hart en buikintelligentie: je voelt het in het hier en nu als je er voldoende aandacht voor hebt. Compleet leiderschap vraagt dus zowel aandacht voor bovenstroom als onderstroom.
