We staan in ons werk als (team)coach en leiderschapstrainers altijd nadrukkelijk stil bij waar iemand weerstand ervaart in de praktijk. Want, zeggen wij, in je weerstand zit je potentieel voor verdere ontwikkeling.
Wat is weerstand?
Weerstand is iets waar je spanning ervaart. Deze spanning is een gevolg van een gedachte, oordeel of overtuiging; van onze mind-set dus. Je beoordeelt bepaald gedrag van een ander of activiteiten in je omgeving als negatief, niet leuk, niet fijn of zelfs ongehoord. Ons oordeel zorgt voor de weerstand. Deze weerstand zorgt niet alleen voor spanning in je lichaam, je gaat de weerstand ook vermijden. Je wilt er bij vandaan, er van weg. Dit doe je door allerlei mechanismen die je hebt ontwikkeld in je persoonlijkheid. Dit noemen wij je controlemechanismen of gedragspatronen onder druk.
Persoonlijkheidsinstrument als hulpmiddel
Wij zetten een persoonlijkheidsinstrument in om inzicht te krijgen in gedragspatronen. Zo’n instrument biedt een gemeenschappelijk referentiekader, een taal om met elkaar te praten over talenten, drijfveren, valkuilen en ontwikkelpotentieel. Er zijn veel verschillende persoonlijkheidsinstrumenten die tot zinvolle inzichten kunnen leiden. Wij werken graag met Spiral Dynamics omdat dit evolutionaire model zoveel aanknopingspunten biedt als je een ontwikkeling door wilt maken naar wendbaar leiderschap en wendbaar organiseren. In een persoonlijk profiel wordt in beeld gebracht welke drijfveer je voorkeur heeft en op welke drijfveren je weerstand ervaart. De taal van de kleuren van de drijfveren, biedt aanknopingspunten om zowel je voorkeur als je weerstand, verder te onderzoeken.
Weerstand bij dominant gedrag: een voorbeeld
Stel, je ervaart weerstand bij mensen die dominant zijn; die direct en duidelijk zijn, die zich kritisch naar je uitspreken of mensen die jou vertellen wat je moet doen en niet mag doen. Deze weerstand herkennen opvallend veel mensen in de praktijk. Als je werkt met een persoonlijkheidsinstrument, wordt dit vaak herkend als weerstand tegen de rode drijfveer. Je hebt dus voorkeur voor andere drijfveren en de rode drijfveer zit ‘in je weerstand’. Omdat je weerstand ervaart en er spanning komt in je lichaam bij het ontmoeten van in jouw ogen dominant gedrag, wordt er een gedragspatroon geactiveerd. Een gedragspatroon is ontstaan in jouw persoonlijkheid om je te beschermen tegen gedrag dat je niet wilt. Bij weerstand op dominant gedrag zien we vaak als reactie een patroon van vermijden, diskwalificeren (in gedachten negatief denken over de ander), roddelen of wegstoppen van de eigen behoeften en gevoelens. Dit patroon zorgt voor ineffectief gedrag in de interactie met anderen. Immers, effectief gedrag is je uitspreken naar de ander of de confrontatie aangaan met de ander. Dit vraagt om het uitspreken van gevoelens en behoeften, wat veel mensen moeilijk vinden. Zeker als er sprake is van spanning in het lichaam die mede is veroorzaakt door de weerstand. De hamvraag is: ik keur dominant gedrag af van de ander, maar sta ik mezelf eigenlijk wel dominant gedrag toe? Wat geloof ik over het tonen van dominant gedrag door mezelf?
Van je weerstand kun je veel leren. Je kunt bijvoorbeeld de volgende reflectievragen stellen:
- Wat maakt dat ik me irriteer aan dit gedrag van een ander? Wat geloof ik over dit gedrag?
- Ik keur dit gedrag af bij de ander. In welke mate sta ik dit gedrag bij mezelf toe?
- Wat is mijn neiging als ik te maken heb met dit gedrag van een ander? Welk gedragspatroon onder druk laat ik zien?
- Wat is nodig voor effectief gedrag in de interactie met de ander?
Weerstand tegen zweverig: nog een voorbeeld
De ontwikkeling naar wendbaar leiderschap vraagt om effectief om te gaan met een complexe wereld die continu verandert en die zich niet laat plannen, managen en voorspellen. Dit vraagt om leiderschap waarbij je om kunt gaan met onzekerheid, niet weten en onvoorspelbaarheid. Dit vraagt vooral ook om aanvoelen en inspelen op de omstandigheden en doet hiermee een beroep op emotionele intelligentie. Ook vraagt het om systemisch te kijken vanuit een holistisch wereldbeeld: alles bestaat uit energie en alles heeft met elkaar te maken. Voor managers en leiders die gewend zijn vooral rationeel en analytisch te werk te gaan en die problemen graag zo snel mogelijk oplossen, kan deze shift ‘zweverig’ klinken met vaak een negatieve associatie en dus weerstand. Door deze weerstand kan er een gesloten houding ontstaan in plaats van een open en onderzoekende houding.
Wat is zweverig?
Met zweverig wordt vaak vaag, abstract of onduidelijk bedoeld. Het wordt ook wel afgedaan als spiritueel gedoe. Ook hier zijn de reflectievragen interessant om te onderzoeken:
- Wat maakt dat ik me irriteer aan zaken die raken aan holisme en spiritualiteit?
- In welke mate sta ik zweverig toe in mezelf? Kan ik omgaan met dingen die in mijn ogen vaag of abstract zijn?
- Wat is mijn neiging als ik te maken krijgen met gedrag dat ik beoordeel als zweverig? (Overtuigingen die veel voorkomen, zijn bijvoorbeeld: ‘niks voor mij’, ‘past nu eenmaal niet bij mij’ en vooral ‘niet concreet, daar kan ik niks mee’.)
- Wat is effectief gedrag als ik te maken krijg met zweverig gedrag?
Open houding
Als je weerstand gaat zien als potentieel om jezelf verder te ontwikkelen, vraagt het vooral om een nieuwsgierige en onderzoekende houding. Vragen stellen dus en open staan voor het onbekende. Dit vraagt dus ook om de weerstand te doorstaan. Bewustzijn helpt om weerstand te doorstaan in de zin van: ‘aha, ik ervaar weerstand. Interessant, hier ligt een kans om van te leren’. Deze houding nodigt uit om nieuwe overtuigingen en gedrag te onderzoeken en dat is uiteindelijk de essentie van wendbaar leiderschap: dat je geen weerstand ervaart in alle omstandigheden, oftewel dat je in alle omstandigheden in de ontspannen staat en houding kunt blijven.
Geïnspireerd geraakt door dit blog en wil je meer weten over de manier waarop we in de Power of Presence werken en hoe je kunt leren van je weerstand? Kijk hier voor meer informatie over het programma.
Foto © Helene Kock
