Organisme als metafoor voor wendbaar organiseren

tuingereedschap

We hebben organisaties decennialang als een machine georganiseerd: mechanistisch vanuit maakbaarheidsdenken, compleet met harken, gestandaardiseerde processen, productiemiddelen waaronder human resources en periodiek grootschalig onderhoud door middel van reorganisaties.

Het verschil tussen onderhoud bij échte machines en deze onderhoudsoperaties, is dat tijdens deze reorganisaties de olie niet zozeer werd ververst. De olie werd juist meer tussen de raderen uitgehaald. De informele organisatie werd verstoord.

We spraken over mensen in termen van FTE of Human Resources. We waren primair gericht op winst en economische groei en er was sprake van interne en externe competitie. De kernovertuiging was dat je alleen maar succesvol kon zijn door hard te werken. Gedreven door de behoefte aan erkenning, status, geld en macht en hardnekkige bewijsdrang.

De leiderschapsstijl die hierbij hoorde was die van controle en beheersing, van plannen en voorspellen. We hadden een mensbeeld dat mensen aangestuurd moeten worden met vooraf gestelde targets en standaard processen om organisaties geordend te laten verlopen.

Helaas is deze manier van kijken nog geen verleden tijd. De wereld is inmiddels zo complex dat deze aanpak niet meer goed werkt. Bij gebrek aan iets anders, kom je deze manier van kijken echter nog steeds tegen.

Wake up call

Aangespoord door druk op meer aanheelhouderswaarde, loopt dit systeem echter steeds vaker vast. Met als gevolg lage engagementscijfers, overspannen medewerkers, burnout gerelateerde klachten en ongewenst verloop. Deze symptomen zijn een ‘wake up call’ om te komen tot een volgend bewustzijnsniveau van de hoogste leiders. Er is dringend behoefte aan een doorbraak naar een ander paradigma.

Organisaties zijn een weerspiegeling van het bewustzijn van de hoogste leiders die er werken,  Er is een andere manier van kijken naar mensen en organiseren nodig en dit vraagt om een ander bewustzijn. Want problemen laten zich niet oplossen met dezelfde manier van kijken. Alleen met een andere manier van zijn en kijken van de hoogste leiders, is een andere manier van doen mogelijk. Het menselijk bewustzijn is namelijk een cruciale factor in hoe we organisaties vormgeven.

Organisaties als organismen

Aangevoerd door de afdeling HR, wordt al jaren gewerkt aan duurzame inzetbaarheid, een lerende organisatie van continu ontwikkelen, die wendbaar of agile is. En wendbare mensen kunnen niet zonder wendbare organisaties die ingericht en bestuurd worden door wendbare leiders, volgens wendbare organiseerprincipes.

Voor wendbare organisaties past de metafoor van een organisme: een organisatie als een levend systeem. Een netwerk van relaties binnen en buiten de eigen organisatie dat zich voortdurend aanpast aan de omgeving en aan de fase van de levenscyclus waarin de organisatie zich bevindt. Dat laat zich niet plannen of organiseren volgens vaste structuren. Ons lichaam grijpt ook niet steeds in bij de spijsvertering of andere processen in ons lichaam.

Cultiveren als een tuinman

Als je organisaties ziet als levende organismen, staan de mensen en het samenwerken vanuit gelijkwaardigheid en diversiteit centraal. De passende leiderschapsstijl laat zich omschrijven als dienend en faciliterend, net als een tuinman. Een tuinman optimaliseert groei en neemt daar de tijd voor. Het cultiveren, een cultuur vormen, vraagt geduld en een voedzame bodem waar het sociaal veilig is om te groeien en ontwikkelen.

Leidinggevenden die gewend zijn aan een sturende en controlerende leiderschapsstijl, gaan met deze gewenste rolshift twijfelen aan hun toegevoegde waarde en bestaansrecht. Ze zijn vaak zo gewend op inhoud te sturen en daar zit vaak ook veel talent en energie op. Vaak gaat de aandacht naar resultaten, marketing, sales en financiën. En veel minder naar HR en naar de visie op mensen en organiseren.

Organiseren vanuit een innerlijk kompas

In coaching van leiders en teams merk ik dat de deelnemers zich vaak wel bewust zijn van de rolshift die nodig is van inhoud naar meer aandacht voor organiseren en ontwikkelen, maar hoe pak je dat aan? Een visie op organiseren klinkt vaak abstract. Er bestaan ook geen blauwdrukken of stappenplannen voor een andere manier van organiseren. Er is geen ideale manier van organiseren, want dit hangt af van de context waarin men bezig is. Het begint met de visie en intentie om meer te organiseren in lijn met de menselijke natuur.

Het vraagt van de leider vooral een innerlijk kompas, een geloof in specifieke waarden en in de overtuiging dat een andere manieren van organiseren mogelijk is om effectief in te spelen op de complexe omgeving met aandacht voor welzijn van mensen.

Lerende aanpak

Vervolgens start een unieke zoektocht naar, en experimenteren met samenwerkvormen waarin mensen en andere waarden centraal staan. Waarden als gelijkwaardigheid, autonomie, creativiteit en samen. Structuur, processen en manieren van werken ontstaan dan op basis van de keuzes van mensen die de organisatie vormen. Dus niet opgelegd door bovenaf, maar vanuit de drijfveren en het potentieel van de mensen die er werken.

Dit vraagt ook om een transformatie aanpak die ondersteunend werkt voor de nieuwe visie en waarden. En dit is geen rationele, top down aanpak, maar veel meer een lerende aanpak met veel ruimte voor het benutten van de collectieve intelligentie.

Dit is een radicale shift in kijken en doen, die voortkomt uit anders bewust zijn. Het is een breuk met de manier waarop veel bestaande leiders gewend zijn te werken. Dat vraagt veel eigenaarschap en intrinsieke overtuiging van de leiders die hierin koploper zijn. Want de transformatie start immers bij de bestaande inrichting, cultuur en gewoonten in de organisatie, waardoor nieuwe manieren kunnen rekenen op scepsis en weerstand van de gevestigde orde. Koplopers die zoeken naar andere vormen van organiseren, mogen dus eigenwijze en standvastige transformatieleiders zijn.

Trage vragen:

  • Ken jij transformatieleiders die jou inspireren op nieuwe manieren van organiseren? Wat in hun visie, waarden en aanpak spreekt jou tot de verbeelding?
  • Wat is jouw mensbeeld? Wat geloof jij over hoe mensen het best tot hun recht komen in organisaties?
  • In welke waarden en organiseervormen geloof jij dat de context van jouw organisatie nodig heeft om adequaat in te spelen op alle ontwikkelingen?

In het leiderschapsprogramma Power of Presence besteden we ruimschoots aandacht aan organiseren vanuit een innerlijk kompas. Meer informatie over het programma vindt je op deze pagina. En als je eerst wat meer achtergrond wilt, download dan het gratis e-book Power of Presence. Je ontvangt dan ook zes keer per jaar onze uitgebreide en informatieve nieuwsbrief met blogs, tips en oefeningen waarmee je de power of presence zelf ervaart.