Tijdens coachtrajecten raad ik mensen vaak aan het boek ‘Verslaafd aan liefde’ van Jan Geurtz te lezen, tegenwoordig ook als luisterboek te bestellen. Jan legt op een hele begrijpelijke manier uit wat er gebeurt als we ons ego of persoonlijkheid ontwikkelen.
Hierdoor raken we afgescheiden van ons diepere zelf en onze ware natuur. Onze ware natuur is volmaakt en is vol van liefde en goedheid. We versluieren deze natuurlijke staat echter. De natuurlijke staat is er al, alleen zijn we ons daar doorgaans niet van bewust. Ons ego biedt ons een identiteit en hiermee houvast op de wezensvraag: wie ben ik? In werkelijkheid geeft het ego antwoord op de vraag ‘wie ben ik geworden’ en is bewustzijnsontwikkeling erop gericht om te ont-dekken en ont-wikkelen wie ik in essentie ben.
Basispatroon van het ego
Ons ego of identiteit is samengesteld uit verschillende lagen die onderling van elkaar afhankelijk zijn en elkaar versterken en kent het volgende basispatroon:
- Door afwijzing van onze natuurlijke volmaakte eigenschappen ontstaat de illusie van tekort schieten, een pijnlijk negatief bewustzijn.
- Hiervan vluchten we weg door aan regels te voldoen die erkenning geven van anderen of tenminste afwijzing door anderen dienen te voorkomen (bijv. het hebben van gevoelens is verkeerd met gevoelsarmoede als gevolg).
- We ontwikkelen een scala aan automatismen en denk-, voel- en gedragspatronen om die liefde en erkenning in de wacht te slepen van anderen en afwijzing door anderen te voorkomen. In het begin zijn onze ouders hiervoor heel belangrijk en later dragen we deze behoefte over aan onze partners of managers in organisaties.
- Naar buiten toe laten we vooral ons imago zien. Het imago is het beeld dat we willen dat anderen van ons hebben. Het is een geïdealiseerde constructie die een schijn aan zelfverzekerdheid probeert te creëren. Het is een afscherming van onze angsten. Het is de buitenste schil van onze identiteit die ervoor zorgt dat anderen ons zien zoals we onszelf graag willen zien. Het is er ook vooral op gericht dat anderen niet zien waarover we ons onzeker voelen.
De hele mentale constructie van ons zelfbeeld is dus van nature instabiel en vergt voortdurend energie om zichzelf in stand te houden. Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van ons ego is onze opvoeding met ouders, familie en andere opvoeders, ons sociale milieu, (traumatische) ervaringen en sfeer op school.
Zelfafwijzing is de kern van ego
De kern van onze identiteit of ego is dus onze zelfafwijzing. Hierdoor blijft onze ware natuur onzichtbaar voor ons en raken we verstrikt in negatieve aannames over onszelf. De kern van het probleem is het idee dat we iets aan onszelf moeten veranderen om goed of waardevol te worden. Zelfafwijzing is de oorzaak van alle vormen van mentaal en emotioneel lijden.
Het negatief geloof wordt bedekt door alle basisregels en –voorwaarden waaraan we moeten voldoen om ons wel goed en waardevol te mogen voelen. De ‘oplossing’ is een geconstrueerd positief zelfbeeld (ego) op basis van liefde en erkenning van anderen. Het biedt als het ware kunstmatige eigenwaarde en hiermee zijn we dus verslaafd aan liefde en erkenning van anderen. Zolang we liefde en erkenning van anderen blijven zoeken, houden we de illusie in stand dat we zonder die liefde niet waardevol zijn, niet goed genoeg, waardoor we de drang verder versterken om die erkenning buiten onszelf te zoeken.
Het voldoen aan deze condities levert ons liefde en erkenning op van anderen en voorkomt hun afwijzing. Dit kunnen opvoedingscondities zijn zoals lief zijn, gehoorzaam zijn, goede resultaten halen, niet liegen. Maar ook condities die horen bij bepaalde levensfases. In de puberteit bijvoorbeeld erbij horen, sexy zijn. Bij volwassen zijn horen condities als succesvol zijn, gezond leven, een leuke relatie hebben, sociaal voelend zijn en niet onzeker zijn.
Als we een van deze regels overtreden, treedt onze innerlijke criticus in werking: de rechter of politie die voor handhaving van deze regels zorgen.
Ontwikkelroute
Het is zelfafwijzing die ons verhindert de volmaakte natuur te zien. Alles verandert als jij je er niet meer tegen verzet. Het tegendeel van zelfafwijzing is omarmen, toelaten, integreren. Het toelaten is de oplossing. Als alles er mag zijn, lost de verkramping op en verandert alles op natuurlijke wijze. Alles verandert in overeenstemming met je natuur die al volmaakt is. Dit vereist training. Dit vraagt aanwezigheid in het hier en nu waar meditatie een grote bijdrage aan kan leveren. En dit is wat mij betreft de essentie van spiritualiteit: het ontdekken van de ware staat van zijn, de werkelijke natuur van alle verschijnselen. Als je niet langer de ander nodig hebt voor je veiligheid en eigenwaarde (die vind je namelijk in jezelf), ga je steeds moeitelozer leven.
Ben jij benieuwd naar je ware natuur? En wil je op zoek gaan naar de onderliggende patronen die jouw ego, zelfbeeld en identiteit hebben gevormd? In het leiderschapsprogramma Power of Presence besteden we in de eerste module ruime aandacht aan bewustzijnsontwikkeling. Bekijk het programma of download de brochure.
Foto © Helene Kock
