Marja de Vries is met haar boeken De hele olifant in beeld en Samenlevingen in balans een grote inspiratiebron voor ons in de vertaalslag naar organisaties in balans. Zij baseert haar visie op een holistisch wereldbeeld en doorgronde kennis van de universele principes van het leven, die veelal uit oosterse wijsheidstradities zijn overgedragen en inmiddels zijn bevestigd door westerse moderne wetenschappen.
Deze blog is een samenvatting uit haar toelichting op samenlevingen in balans in haar nieuwsbrief uit maart 2021. Waar Marja spreekt over samenlevingen in balans, vertaal ik alles steevast naar organisaties in balans. Organisaties zijn immers microsamenlevingen.
Microsamenlevingen
Mijn fascinatie voor wendbare leiders in wendbare organisaties is erg gevoed door de drie aspecten die Marja onderscheidt als bepalend voor een cultuur in een samenleving of organisatie als microsamenleving:
Deze drie aspecten (staat van bewustzijn, organisatiestructuur en mensbeeld) hangen onlosmakelijk met elkaar samen en beïnvloeden elkaar wederzijds permanent op vele verschillende manieren. Ons mensbeeld ligt expliciet en impliciet ten grondslag aan de manier waarop we alles organiseren en aan de aard van de onderlinge relaties.
Als je deze drie aspecten vertaalt naar samenlevingen of organisaties in balans of uit balans, krijg je volgende invulling van deze drie aspecten:
Organisaties in balans
Organisaties uit balans
Toelichting van de drie basisaspecten van organisaties-in-balans
Voor organisaties-in-balans kunnen de drie onlosmakelijk met elkaar samenhangende basisaspecten van de cultuur respectievelijk als volgt beschreven worden:
A. De natuurlijke staat van bewustzijn
De normale staat van bewustzijn in organisaties-in-balans is de natuurlijke staat van bewustzijn in balans. Deze staat wordt gekenmerkt door:
- Onze gevoelens, gedachten en handelen zijn coherent, komen overeen.
- Een ruim bewustzijn waarin levensenergie optimaal door ons heen kan stromen.
- We zijn optimaal gezond, kunnen optimaal fysiek presteren, helder nadenken, helder voelen en we leren van nature.
- Het mannelijk en vrouwelijk aspect in onszelf is in balans, waardoor we optimaal creatief zijn en zijn we ons ook bewust van innerlijke processen, onze gevoelens en intuïtie.
- We zijn in contact met onze innerlijk weten en vertrouwen op onze eigen innerlijke autoriteit en innerlijke leiding. We kunnen onze talenten optimaal ontwikkelen en doen dat op basis van innerlijke motivatie en dat alles biedt ons plezier en vervulling.
- We ervaren dat we in relatie zijn en we realiseren ons dat we onze relaties zijn.
- We nemen de wereld van materie waar en kunnen, wanneer we de focus van onze aandacht daar op richten, het energetische aspect van het ongemanifesteerde waarnemen.
- We zijn ons permanent bewust van hoe alles in dit universum samenhangt en onderling verbonden is, en ook hoe we als individu in relatie zijn met de gemeenschap en de natuur waar we een onderdeel van zijn en hoe alles wat we doen al het andere beïnvloedt.
- We hebben ‘goede relaties’: harmonieuze, vreedzame en elkaar wederzijds ondersteunende relaties die gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid, respect en vertrouwen.
- Het hebben en onderhouden van zulke ‘goede relaties’ met elkaar, dus tussen mannen en vrouwen, managers en medewerkers en met alle mensen in het ecosysteem rondom de organisatie, is essentieel voor een ‘vitale gemeenschap’.
- We ervaren onszelf als een integraal onderdeel van het grotere geheel en voelen ons authentiek totaal betrokken bij het Leven. We nemen waar wat in lijn is met de universele wetten waarnemen als dat wat innerlijk ‘juist’ en ‘kloppend’ voelt waardoor we in harmonie meebewegen met de achterliggende dynamiek van de universele wetten, waardoor het weinig moeite en energie kost.
- Als gevolg van dit alles zijn we krachtige en zelfbewuste persoonlijkheden vol levensvreugde en ervaren we ons leven zonder angst.
- We laten ons leiden door onze innerlijke waarden zoals verantwoordelijkheid, samenwerken, gelijkwaardigheid, geven, delen, vertrouwen, eerlijkheid, integriteit en liefde. Deze innerlijke waarden vormen niet alleen een krachtige basis voor de dagelijkse praktijk, maar vallen samen met de culturele waarden in organisaties-in-balans. Ongewenste zaken worden beschouwd als een signaal van onbalans en dus als een mogelijkheid om te leren en het evenwicht te herstellen.
B. Een holistisch wereldbeeld gebaseerd op de universele wetten
Ten tweede is het wereldbeeld van Organisaties-in-Balans een holistisch, organisch wereldbeeld gebaseerd op inzicht in de universele wetten. Een holistisch wereldbeeld is een wereldbeeld dat uitgaat van het Geheel, waarbinnen alles onlosmakelijk met al het andere verbonden is en alles permanent al het andere beïnvloedt. Inzicht in de universele wetten helpt om de multidimensionale aard van de werkelijkheid te begrijpen, die dynamisch is en tegelijkertijd ordening en harmonie kent.
Kenmerken:
- Het holistische wereldbeeld laat zien dat alles in het universum dat bestaat in fysieke vorm, ook bestaat in de niet-fysieke werkelijkheid. Er bestaat in dit wereldbeeld geen scheiding tussen het materiële en het spirituele aspect van het leven.
- Het betekent ook dat het universeel bewustzijn, als essentie aanwezig is in alles dat bestaat. Daarom is ieder wezen, inclusief wijzelf, een manifestatie van het universeel bewustzijn.
- Alles heeft een doel en betekenis in het geheel, en dat geldt ook voor ons als mens.
- Terwijl we in essentie allemaal gelijk zijn en daarom gelijkwaardig, zijn we als individu ook allemaal uniek. Ieder van ons beschikt over unieke talenten om te ontwikkelen en daarmee op een unieke wijze bij te dragen aan het welzijn van alles en iedereen.
- In onze natuurlijke staat van balans ervaren we geven als een innerlijke waarde. We geven niet om te ontvangen, maar we geven vanuit de natuurlijke neiging om bij te dragen aan het welzijn van alles en iedereen. Het geven van giften draagt bij aan het creëren van het gemeenschapsleven.
- Het belangrijkste doel van deze organisaties is om tegemoet te komen aan het welzijn van alles en iedereen en dus aan ieders basisbehoeften en er consequent voor te kiezen om alles wat dit verstoort te verwerpen.
- De prioriteit ligt bij de wensen van onze ziel. Het resultaat is dat niet alleen individuen, die aan de wezenlijke behoeften van hun ziel tegemoet kunnen komen, een hoge mate van tevredenheid en innerlijke vervulling ervaren, maar het creëert bovendien de grootst mogelijke sociale stabiliteit.
- Spiritualiteit is een integraal onderdeel van het alledaagse leven. Dat betekent dat de relatie met al het leven, en dus de relatie met alles en iedereen, en boven alles de relatie met de natuur, het land en de omgeving, vooral wordt gezien als een spirituele relatie.
- Waarheid wordt niet beschouwd als iets dat we van anderen kunnen leren. In plaats daarvan wordt iedereen aangemoedigd om trouw te zijn aan zichzelf en gestimuleerd om te vertrouwen op de eigen innerlijke autoriteit en om de persoonlijke ervaring te beschouwen als de eigen ultieme bron van waarheid.
- Spiritualiteit wordt gezien als een proces en het leven als een reis vol lessen om al doende steeds meer te worden wie we in essentie zijn. De vreugde die we ervaren wanneer we dat alles kunnen gebruiken om dienstbaar te zijn aan het welzijn van alles en iedereen, ondersteunt de samenleving van onderop en resulteert in een ecologisch verantwoorde manier van leven in harmonie met de natuurlijke wereld en met elkaar.
C. Zelforganisatie
Ten derde kennen Organisaties-in-Balans sociale organisatiestructuren, die de zelforganisatie in de natuur weerspiegelen en waarbij verbinden het belangrijkste organisatieprincipe is. Kenmerken:
- Zelforganisatie is de organisatievorm die we overal in het universum en in de natuur aantreffen, en waar de universele wetten aan ten grondslag liggen.
- Zelforganisatie gaat ervan uit dat de verschillende onderdelen waar levende systemen uit bestaan, de neiging hebben om zich onderling zodanig te organiseren dat het systeem als geheel in staat is om optimaal te functioneren.
- Het geheim van zulke zelforganiserende systemen wordt gevormd door de dynamische balans tussen de schijnbaar tegengestelde, maar complementaire krachten. Deze twee tegengestelde bewegingen reguleren permanent zowel de flexibiliteit als de stabiliteit van het systeem als geheel. Bovendien wordt er dankzij de werking van de dynamisch balans levensenergie aan het systeem toegevoerd.
- Voorwaarde voor het functioneren van zelforganisatie is gelijkwaardigheid en de basisvoorwaarden voor gelijkwaardigheid zijn enerzijds het handhaven van de dynamische balans en anderzijds wederzijds respectvolle relaties.
- Het betekent onder andere dat organisaties-in-balans gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. De natuur laat zien dat de optimale situatie ontstaat wanneer de dynamische balans overeenkomstig de Gulden Snede verhouding enigszins overhelt naar de kant van het vrouwelijke principe.
- Het hoogste doel is gericht op het bereiken van het gemeenschappelijke doel: welzijn voor alles en iedereen. Bij zelforganisatie kent met geen leiders wel coördinatoren voor gemeenschappelijke taken.
- Besluitvorming vindt plaats op basis van consensus, want dit vormt de basis van goede relaties met alles en iedereen. Alle mensen zijn betrokken bij het besluitvormingsproces, er wordt werkelijk naar iedereen geluisterd naar ieders eigen perspectief. Bij consensus besluitvorming is de stem van de minderheid de belangrijkste stem. Bij consensus besluitvorming is het resultaat geen compromis waarbij iedereen iets inlevert en daardoor uiteindelijk niemand echt krijgt wat hij of zij zou willen, maar is de uiteindelijke oplossing meer dan de som van de delen. Diversiteit wordt rijkdom.
- Leren en ontwikkeling zijn essentiële aspecten zijn van het leven. Dit leren is samen met permanente feedback voorwaarde voor zelforganisatie, want het is dankzij de permanente feedback, dat er binnen levende systemen en dus ook binnen organisaties zelforganisatie mogelijk is. Omdat het leren van de feedback binnen de gemeenschap voorwaarde is voor zelfregulatie, en het behoud van stabiliteit en flexibiliteit, worden in Organisaties-in-Balans problemen en conflicten vooral gezien als een goede gelegenheid om te leren.
- Als de cultuur in harmonie is met de natuur, is het resultaat een gemeenschap vol leven, vreugde en innerlijke bevrediging, terwijl de organisatie als geheel floreert.
Organisaties-uit-Balans
Organisaties-uit-Balans kennen daarentegen respectievelijk de volgende drie onlosmakelijk met elkaar samenhangende basisaspecten van de cultuur:
- De staat die beschouwd wordt als de normale staat van zijn is in feite een staat van permanente onbalans die gekenmerkt wordt door de dominantie van het mannelijke, naar buiten gerichte, rationele aspect, over het vrouwelijke naar binnen gerichte, voelende en intuïtieve aspect, met als gevolg innerlijke incoherentie en een beperkt bewustzijn.
- Op basis van de staat van permanente onbalans, hebben Organisaties-uit-Balans geen holistisch maar een materialistisch, dualistische, reductionistisch, mechanistisch wereldbeeld, dat uit gaat van het idee dat alleen de wereld van de materie de echte werkelijkheid is, we vooral denken in tegenstellingen, we uitgaan van details en de overtuiging hebben dat alles werkt als een machine.
- Deze organisaties worden gekenmerkt door hiërarchische vormen van organisatie, waarbij dominantie en rangschikken de belangrijkste organisatie principes zijn. Dit kan zowel de vorm aannemen van een dictatuur als van wat in we kennen als een democratisch systeem gebaseerd op ‘de meerderheid van stemmen geldt’, en dat gebaseerd op de culturele overtuiging dat we leiders nodig hebben. Hierbij is niet verbinden, maar rangschikken het belangrijkste organisatie principe.
Als gevolg van deze drie basisaspecten van de cultuur worden Organisaties-uit-Balans gekenmerkt door een materialistische manier van leven gericht op persoonlijk ‘nut’ op korte termijn en economische groei gebaseerd op het uitbuiten van de natuur, de planeet en andere mensen, terwijl het spirituele pad in de vorm van de innerlijke reis naar heelheid niet van essentieel belang wordt geacht.
Twee culturele systemen die elkaar uitsluiten
Deze twee vormen van organisaties – Organisaties-in-Balans en Organisaties-uit-Balans – verschillen niet alleen sterk van elkaar, maar ze zijn bovendien onverenigbaar met elkaar. Ze lopen niet geleidelijk in elkaar over, maar zijn in plaats daarvan twee verschillende systemen die verschillen in hun basis, hun fundament. Deze twee basisvormen voor samenlevingen sluiten elkaar uit: het geheel van onlosmakelijke aspecten van een cultuur is of wel gebaseerd op de werking van de universele wetten of niet.
Onze buitenwereld is een weerspiegeling van onze binnenwereld
Kiezen we ervoor om ons in te spannen voor een transformatie naar vormen van organiseren die inzicht in de universele wetten als fundament hebben, zodat optimaal functioneren en werkelijk floreren mogelijk wordt, waar moeten we dan beginnen?
We zouden kunnen beginnen met ons een holistische wereldbeeld eigen te maken.
Ook kunnen we aan de hand van de openbaar gemaakte kennis van de wisdomkeepers kunnen verdiepen in hoe vormen van zelforganisatie voor mensen er in de praktijk uit kunnen zien.
Echter, zolang als we ieder voor onszelf de individuele transformatie van bewustzijn van de staat van permanente onbalans naar onze natuurlijke staat van bewustzijn (en dus het herstel van de innerlijke balans tussen het mannelijke en het vrouwelijke aspect) over het hoofd zien, zal dat wat we vormgeven in de praktijk niet langdurig stand houden. Dat komt omdat de wereld buiten ons uiteindelijk een weerspiegeling is van ons innerlijk. Daarom is bij deze ingrijpende transformatie, de transformatie van onze staat van bewustzijn primair: verandert onze staat van bewustzijn, dan veranderen ook onze overtuigingen, onze waarneming van de werkelijkheid, onze gedachten en gevoelens, hoe we de wereld om ons heen ervaren, onze manier van leven en de manier waarop we onze organisaties vormgeven. Kortom, onze staat van bewustzijn ligt ten grondslag aan de manier waarop we ieder moment van de dag ons leven leven, wat we doen en hoe we dat doen.
“Ongeacht hoe actief we zijn, hoeveel we ons inspannen, onze staat van bewustzijn schept onze wereld, en als er geen verandering optreedt op dat innerlijke niveau, maakt het niet uit hoeveel actie we ondernemen. We zouden alleen maar telkens opnieuw aangepaste versies van dezelfde wereld herscheppen, een wereld die een uiterlijke afspiegeling is van het ego.”
Eckhart Tolle in Een Nieuwe Aarde (2005)
Power of Presence als catalysator voor leiderschap-in-balans
Organisaties in balans bestaan uit mensen in balans: leiderschap in balans. Wendbaar organiseren vraagt wendbare leiders die vanuit een holistisch mensbeeld, vanuit gelijkwaardigheid en verbinding het in balans zijn voorleven. In het leiderschapsprogramma Power of Presence zijn we in essentie hierop gericht: om vanuit een verruimd bewustzijn in contact te zijn met je natuurlijke staat en van binnenuit, in verbinding met jezelf en eigen bezieling leiding geven aan jezelf en de wereld om je heen.
