De Wet van Polariteit stelt dat alles tweeledig is en dat de twee uitersten die tegenstellingen lijken te zijn, in werkelijkheid onafscheidelijk zijn. We leven in een wereld van tegenstellingen. Er is geen klein zonder groot, er bestaat geen koud zonder warm, en zo hebben we vele tegenstellingen dik-dun, jong-oud, goed-fout, mooi-lelijk etc. We hebben de wereld in tweeën verdeeld (dualiteit).
Als we iets scherper kijken dan zien we dat deze twee uitersten onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ze staan in relatie tot, en met elkaar. Bij het benoemen van het een hebben we impliciet ook het ander gedefinieerd.
Relatieve dualiteit
Op zich kunnen we prima met dit inzicht leven. We begrijpen het. Maar hoe absoluut is die dualiteit? Of is er eerder sprake van een relatieve dualiteit? Een haas is groter dan een mier maar kleiner dan een olifant. We kunnen dus geen absolute uitspraak doen over de haas!
Er is altijd sprake van een verhouding tot; iets is alleen klein in verhouding tot iets groters, iemand is alleen dominant in verhouding tot iemand anders die meer volgzaam is, er is geen starheid zonder flexibiliteit. Wat vanuit het ene perspectief waar is hoeft dit niet te zijn vanuit een ander perspectief; kortom alles is relatief!
Relatieve oordelen
Als we iemand te dominant vinden, kunnen we dit niet los zien van onze eigen beleving en onze eigen mate van dominantie. Er is geen objectieve meetlat op basis waarvan we kunnen zeggen dat iemand dominant is. We kunnen dan ook niet de uitspraak doen dat iemand dominant is. Hij of zij staat immers niet afgescheiden van jou. De uitspraak hij is dominant heeft altijd een relatie met jouw norm op de polariteit dominant-volgzaam. De dominantie van de ander staat altijd in relatie tot de mate van jouw eigen dominantie.
Kortom: de dominantie bij de ander is relatief ten opzichte van jouw dominantie. Het is geen absolute objectieve staat, maar een relatieve staat. Het is een waarneming, waarbij we vergeten zijn dat we zelf de meetlat (norm) zijn; we vergelijken dus alleen maar.
Als we de waarneming niet meer los van onszelf kunnen zien, dan kunnen we dus geen absolute uitspraak doen over de ander alleen. Die is niet sec dominant, lui of eigenwijs. De ander is iets in relatie tot jouzelf.
Polariteit en waardeoordeel
Als we de wet van polariteit koppelen aan ons mens-zijn dan ontstaat er nog een nieuwe dimensie. Als mens hebben we enerzijds voorkeuren, verlangens en behoeften die we graag willen vervullen (gekenmerkt met een +) en anderzijds willen we bepaalde dingen vermijden, niet mee in aanraking komen of van ons afhouden (gekenmerkt door een -). We kennen (on)bewust en razendsnel een + of een – toe aan een van de posities van de polariteit. Op het moment dat we een + toekennen aan flexibiliteit, hebben we impliciet een – toegekend aan starheid (of andersom). We hebben een waardeoordeel toegekend aan deze uiterste posities van de polariteit.
Waarnemen en waarde-oordelen
In het dagelijks leven oordelen we vaak in no time zonder dat we ons daar bewust van zijn. Ik vraag wel eens aan mensen om eens bewust te worden van hoe vaak je oordeelt binnen een half uur. Als we dan later de resultaten ophalen, schrikken mensen van hoe vaak ze hebben geoordeeld. Wat is de impact van dit oordelen en welke effecten heeft dit op samenwerken, het gevoel van veiligheid, de sfeer in het team en ons welzijn?
Hoe komen waardeoordelen tot stand?
Laten we eerst wat dieper kijken naar hoe waardeoordelen tot stand komen en welke betekenis we hieraan toekennen.
We nemen iets (bijv. object, dier, plant of mens) waar door onze zintuigen en in een mum van tijd hebben we er een mening over of een gevoel bij onze waarneming die is voorzien van een waardeoordeel; te groot, te dik, idioot idee, hij is dominant, zij is actief, wat een onzin, dit is echt geweldig, belachelijk kledingstuk, heerlijke stof etc. Allemaal waardeoordelen.
De waardeoordelen zijn het gevolg van de innerlijke norm van de waarnemer. De waarnemer neemt iets waar buiten zichzelf en legt haar/zijn norm over de andere persoon of de situatie heen. Als het in lijn is met zijn norm dan wordt het een + en als het niet in lijn is met zijn/haar norm een -.
Naast waardeoordelen die we toekennen aan dingen, andere personen etc. die buiten ons staan, kennen we ook waardeoordelen toe aan onze eigen innerlijke wereld van gevoelens, gedachten, emoties en (ik moet niet zo zeuren, ik moet sterk zijn, ik heb mij weer laten verleiden, ik had niet moeten huilen, ik heb weer over mij heen laten lopen etc.).
Positief oordeel is ook een oordeel
Maar geldt dit mechanisme ook als we niet verschillen? Stel dat je de ander heel flexibel vindt en dit als positief labelt (+), heb je dan ook een waardeoordeel over de andere? Ja. Ook een positief oordeel, is nog altijd een waarde-oordeel.
We zeggen dan vaak dat we een klik hebben met elkaar, waarmee we eigenlijk bedoelen dat we dezelfde norm hanteren ten aanzien van een bepaalde situatie of persoon. En dit voelt vaak goed en fijn. Terwijl we als we verschillende normen hebben, afstand ervaren, ons niet begrepen of afgewezen voelen. Met de bijbehorende minder prettige gevoelens.
Consequenties van waardeoordelen in een team
Zowel de positieve als negatieve waardeoordelen zijn dus waardeoordelen. We focussen ons echter m.n. vaak op de negatieve waardeoordelen, omdat deze het meeste pijn doen of spanning oproepen. Het effect van negatieve waardeoordelen binnen een team en organisatie is enorm. Het creëert vaak bij de mensen een gevoel van niet veilig zijn, irritatie, boosheid, verdriet etc. Dit heeft allemaal gevolgen voor de bereidheid tot samenwerken. Op het moment dat er veel negatieve waardeoordelen zijn, zoeken mensen de samenwerking niet en creëren ze met elkaar een afstand. Mensen vragen geen hulp aan mensen die negatieve waardeoordelen over hen hebben. Dit zorgt ervoor dat het team niet het maximale resultaat kan halen en dat de synergie van 1 +1 = 3 niet wordt gerealiseerd. Als we optimale resultaten willen halen binnen een organisatie, is bewustwording en met elkaar in gesprek gaan over de impact van negatieve waardeoordelen een wezenlijke stap.
Leiders die een goed klimaat willen creëren binnen hun team, dienen zich bewust te zijn van hun eigen normkader (de oordelen + en -) en van de momenten waarop zij de neiging hebben om het negatieve waardeoordeel in zichzelf te ervaren en hiermee uit te stralen. Het verkennen van de verschillende perspectieven op de as van polariteit, kan daarin veel ruimte bieden in onderling begrip.
Het leiderschapsprogramma Power of Presence draait om dit soort inzichten. Je ontwikkelt meer zelfbewustzijn en krijgt inzicht in je eigen handelen en reacties en in die van anderen. Power of Presence geeft een krachtige impuls aan je leiderschapskwaliteiten. Kijk bij het programma voor meer informatie.
