In de media en in mijn coachpraktijk lijkt het soms wel alsof er een burn-out epidemie is. Het CBS beweert dat 1 op de 6 Nederlanders last heeft van burn-out klachten. En dat terwijl Christiaan Vinkers, psychiater en hoogleraar stress en veerkracht bij het Amsterdam UMC, in zijn boek In de ban van burn-out stelt dat burn-out als aparte ziekte niet bestaat. Uiteraard hebben mensen met deze diagnose wel last van allerlei klachten, maar de wetenschappelijke basis van burn out is wankel: het is slecht meetbaar, niet betrouwbaar vast te stellen en er zijn -ondanks vele burn-out coaches- weinig bewezen behandelingen. Bovendien zijn er meer dan 140 verschillende definities van burn-out met uiteenlopende criteria.
Burn-out lijkt als term in onze samenleving minder stigma te hebben en daarom beter geaccepteerd te zijn dan een diagnose depressie of angststoornis. Burn-out is een complex fenomeen dat we veel te simpel maken in de ogen van Vinkers.
Stress is sleutel van burn-out
Vinkers pleit ervoor om burn-out vooral als stressklachten te beschouwen: stress als de sleutel tot burn-out. Zonder stress geen burn-out. Hij stelt voor om vooral de vraag te stellen hoe stress ervoor zorgt dat iemand korter of langduriger uit balans raakt en daarmee allerlei psychische en fysieke klachten kan krijgen. Stress is onlosmakelijk en onvermijdelijk deel van ieders leven: ik stress, dus ik besta. Niemand ontkomt aan stress, van dagelijkse kleine frustraties tot grote en ingrijpende gebeurtenissen die soms onverwachts tot veel stress leiden. Teveel stress leidt tot een kantelpunt en daarmee ook tot psychische klachten. Burn-out wordt door het WHO gedefinieerd als ‘het gevolg van chronische stress die niet goed wordt opgevangen’. Door te veel en te langdurige stress raakt iemand uit balans, wordt steeds vermoeider en kan zich niet meer concentreren. Met stress is er per definitie veel aandacht voor de unieke persoon in zijn of haar eigen context en omgeving. Teveel stress uit zich bij iedereen anders. Geen mens is hetzelfde en er zijn veel manieren om uit balans te raken om vervolgens weer in balans te komen.
Stress is grenzeloos
Stress is grenzeloos: het gaat over biologie (zoals DNA als cortisol/adrenaline), psychologie (optimisme, copingmechanismen) en omgeving (zoals trauma, sociale omgeving en werk) die met elkaar samenhangen en moeilijk van elkaar te scheiden zijn. Ook verleden, heden en toekomst spelen een rol. Stress houdt zich niet aan grenzen. Onze binnenwereld, onze eigen frustraties en teleurstellingen maar ook onze verwachtingen over de toekomst kunnen veel stressgevoelens opleveren. Stress speelt een belangrijke rol bij alle psychiatrische en lichamelijke aandoeningen, van depressie tot hart- en vaatziekten, diabetes, hoofdpijn en auto-immuunziekten. Stress kan een breed scala aan psychische klachten geven: piekeren, prikkelbaarheid, somberheid, angst, psychoses, manie, suïcidaliteit, zelfbeschadiging en verslaving. Er kunnen ook fysieke klachten zijn zoals buikpijn, hartkloppingen, hoofdpijn of rugpijn.
Hoe meer stress er is, ongeacht waar het vandaan komt, hoe groter de kans dat iemand er last van krijgt. Er zijn grote verschillen tussen mensen wat betreft stressgevoeligheid. Wel heeft ieder mens een kantelpunt, een persoonlijke stressdrempel waar de hoeveelheid stress zo groot is dat het je te veel wordt.
Maatwerk nodig
Er zijn geen standaard oplossingen of algemene adviezen mogelijk. Iedere coach die zelf een burn-out gehad heeft en van daaruit denkt ook anderen te kunnen helpen, denkt te simpel. Ieder individu is uniek en wat aansluit bij dit individu is dus altijd maatwerk.
Kans voor bewustzijnsontwikkeling
Ik zie stressklachten vooral als een kans voor bewustzijnsontwikkeling. Als coachees in mijn praktijk in het verleden te maken hebben gehad met burn-out of burn-outklachten, onderzoek ik altijd op welke manier ze begeleid zijn. Vaak zijn ze via de bedrijfsarts begeleid in de periode van rust houden en langzaam weer opbouwen. Lang niet altijd zijn ze actief begeleid om de unieke mix van oorzaken te onderzoeken en te leren van deze burn-out periode. Welke biologische, psychologische en omgeving variabelen hebben er aan bij gedragen dat mijn kantelpunt van stress werd over gegaan? Welke gedragspatronen of copingmechanismen veroorzaken stress? Hoe hangen mijn mentale, emotionele en fysieke energie met elkaar samen? Hoe kan ik signalen in de toekomst sneller oppikken om te voorkomen dat het kantelpunt nog een keer overgegaan wordt? Stress is dus een signaal om over te gaan tot zelfreflectie. Je lichaam liegt nooit!
In het Power of Presence programma staat bewustzijnsontwikkeling centraal. We werken met verschillende instrumenten die uitnodigen tot ervaringsgericht zelfonderzoek. Zodat je de signalen van je lichaam leert herkennen bijvoorbeeld. Meer informatie vind je op onder programma.
